Aanraking meest existentiële bevestiging

Op de dag dat we weer in een lockdown terecht kwamen, ben ik welkom bij Maria Vermeulen voor een interview. Zij werkt al langere tijd in het jeugdhulpverleningslandschap én is heel goed thuis in het thema Veilig opvoeden en opgroeien.

We volgen geen vragenlijst, maar hebben genoeg te bespreken. Ik schrijf mijn hand lam en ga na een uur met rode wangen de ruimte weer uit. Heerlijk om mensen te ontmoeten met passie voor het onderwerp seksuele vorming. Lees mee en laat je ook inspireren.

Preventief

Maria werkt al 30 jaar in de jeugdhulpverlening (zie de eindnoot voor haar functies) en ontdekte in die tijd dat er heel veel (seksueel) geweld plaats vindt in gezinnen. Langzaam groeide de overtuiging dat er preventief nog een wereld te winnen is op dat gebied. Want veiligheid begint in een gezin, bij de meest basale opvoedtaak: liefde en bevestiging geven.

Waar hebben we het dan over? ‘Het belangrijkste wapen in het beschermen van onze kinderen tegen seksueel misbruik is persoonsvorming en weerbaarheid. Je kind vormen, leren eigen wensen en grenzen te kennen en aan te geven, informatie geven over alles wat met seksualiteit te maken heeft. En: de meest existentiële bevestiging die je kunt ontvangen als kind én volwassene is liefdevolle aanraking.’

Het belangrijkste wapen in het beschermen van onze kinderen tegen seksueel misbruik is persoonsvorming en weerbaarheid.

B-woorden

‘In onze maatschappij is seksualiteit vaak vervormd en éénzijdig benaderd. Dit doet iets met de seksuele ontwikkeling van kinderen. We moeten dit onderdeel van onze opvoedende taak dus wel ter hand nemen. Bewust.’

Maar hoe dan? Maria: ‘Ik gebruik de B-woorden als leidraad, vanuit een grondhouding van rust. Benoem wat je ziet gebeuren, beschrijf gevoelens, begeleidt een kind daarin en begrens en bestraf zo nodig. Zorg dat een kind seksuele gevoelens als positief kan beleven en niet als ‘vies of fout’.’

‘Ieder kind heeft taal nodig om de eigen behoeften en grenzen te kunnen aangeven.’ Taal geef je een kind door voor te zeggen. ‘De gouden tijd om met een kind over seksualiteit te praten is echt de basisschooltijd. Dan is er een open en vrije houding bij het kind.’

Zelfvertrouwen

De passie om in te zetten op kinderen die zich geliefd voelen en zich gezond ontwikkelen, deel ik met Maria. Als vanzelf praten we daar verder over door. Wat werkt dat dan uit? En wat als het er niet is? Zoekend naar taal geeft Maria een antwoord.

‘Als je leert om je behoefte en grens aan te geven, dan krijg je meer zelfvertrouwen. Dat helpt je om in te schatten of de ander goede bedoelingen heeft of niet. Je intuïtie werkt beter.’

Zoals zo vaak geldt, is het schetsen van een jongere zonder die basis helpend: ‘Als je je niet geliefd voelt, ben je onzekerder, dus meer afhankelijk van bevestiging en daarmee gevoeliger voor het overschrijden van je grenzen. Bevestiging is zo’n basisbehoefte dat je daar veel voor over hebt.’

Emotionele veiligheid

‘Kinderen hebben van zichzelf vertrouwen en loyaliteit. Dat raakt niet zomaar op. Maar als dat gebeurt, dan geven ze zich niet meer en gaan ze zich terugtrekken.’

Wat als ouders erachter komen dat dit het geval is bij hun kind? ‘Dan kun je gaan werken aan emotionele veiligheid. Dat betekent beschikbaar zijn, woorden geven aan je liefde, de persoon van je kind zien en aanvaarden. Begin klein. Aanraking kan pas als er emotionele veiligheid is.’

Is het dan niet al te laat? Maria schudt haar hoofd. ‘Ik ben ervan overtuigd dat als je echt wilt, er ook mogelijkheden zijn.’ Ja, ouders zijn en blijven je ouders. Ik ken veel verhalen van mensen die op volwassen leeftijd nog zochten naar bevestiging.

Pubers

Maria is moeder van kinderen, die deels al in de puberteit of volwassenheid zijn. Wat vraagt dat op het gebied van seksuele veiligheid en weerbaarheid?

‘Kinderen moeten alle informatie al hebben. In de puberteit komt het aan op pro-actief vragen stellen en prikkelen op meningsvorming. Ook probeer ik de boodschap mee te geven dat seksualiteit mooi is en past binnen de veilige muren van een huwelijk. Ik vertel meer over verschillen tussen jongens en meisjes. Of, bij een nog oudere puber, over seksualiteit in het huwelijk.’

‘Er kan een tijd zijn dat pubers niet willen praten. Geef daar ook ruimte voor, praten komt wel weer. De fase van de puberteit is, hoe zelfverzekerd de puber ook, onzeker en kwetsbaar. Wees daarom als ouders ook beschermend aanwezig in begrenzing. Dat is nodig.’

Zoals elke keer in het gesprek komt Maria automatisch terug bij de basis. ‘Uiteindelijk is het belangrijkste dat de basis op orde is: liefde en bevestiging geven, bewust opvoeden en het onderwerp open bespreken.’

NB: Ondanks een liefdevolle opvoeding kan seksueel misbruik toch je gezin in komen. Liefde van jou als ouder is helpend, maar niet beschermend in absolute zin.

Maria Vermeulen is moeder van vijf kinderen, in de leeftijd van acht tot 21 jaar. Ze werkt al dertig jaar in het jeugdlandschap, van licht ambulant tot gedwongen kader. Op dit moment heeft zij verschillende functies op het gebied van veilig opvoeden en opgroeien. Zo heeft ze een eigen bedrijf Salouz, waarin ze als trainer cursussen op maat geeft. Ook is ze docent op de opleiding HBO Pedagogiek. Op het moment dat dit interview verschijnt is ze ook gestart als Coördinator van het Meldpunt Seksueel misbruik binnen reformatorische kerken.